EK GIDAYA GEÇİŞ

 Anne sütü/Formül mama hayatın ilk 6 ayında temel gıdadır. Bebeğin başka bir besine ihtiyacı yoktur.

6-9 aylarda anne sütü/formül mama bebeğin beslenmesi için yeterlidir ancak yanında ek gıdalara da ihtiyaç vardır. Anne sütü beslenmenin %70’i, ek gıdalar %30’udur. Çok az miktarda besin bu aylarda yeterlidir. Bebek asla zorlanmamalıdır.

9-12. aylarda giderek anne sütü/formül mama beslenmede daha az yer tutmakta ve mutlaka ek gıdalarla desteklenmek zorunluğu doğmaktadır. %50.

  1. aydan sonra anne sütü/formül mama beslenmenin %40’ıdır. Formül mama alanlarda günde 1-2 bardak formül süt yeterli olurken, anne sütü mümkünse gündüz 3-4 saat ara ile, gece ise 1-2 defa verilmelidir. Mama alan bebeklerde gece beslenmesine ihtiyaç yoktur.

Ek gıdalara 4-6 arası başlanmalıdır. 4 aydan önce başlanmamalı, 6 aydan sonraya kalmamalıdır. Çünkü bundan daha sonra başlanan gıdalara bebeğin alışması daha zordur 4-6 ay arası pencere dönemi olarak adlandırılmakta ve ana besin ögeleri bu aylar arasında bebeğe tanıştırılmalıdır.  Bu aylarda bebeğe tanıştırılan gıdaların zaman içinde tolerans geliştirdiği ve alerjiyi önlediği tespit edilmiştir. Burada amaç:

  • Bebeği doyurmak değil tattırmak,
  • Farklı lezzetlere bebeği alıştırmak
  • Farklı alerjik maddeler ile bebeği tanıştırmak,
  • Çiğneme yutma alışkanlığı kazanmaktır.

Ek gıdaları başlarken:

  • Gündüz başlanmalı,
  • Yemek zamanları düzenli ve her gün aynı saatte olmalı,
  • Her gıda teker teker tattırılmalı, en az 3 er gün denenmeli,
  • 4-6 ay yarı oturur şekilde, anne kucağında veya sırtı en az 45 derece eğimli desteklenerek yatırılmalı, 6 aydan sonra mama iskemlesinde oturur pozisyonda beslenmeli,
  • En lezzetsiz gıda en önce denenmeli,
  • En kolay hazmedilen gıda en önce denenmeli,
  • Alerjik olduğu düşünülen gıda en sonlara bırakılmalı,
  • Şekerli ve tuzlu gıdalar ilk bir yıl kullanılmamalı ve daha sonra da çocuğun damak tadı şekerli tuzlu gıdalara alıştırılmamalı,
  • Öğünler yarım saat içinde yenmeli, daha uzatılmamalı, bir sonraki öğüne şans tanımalıdır. Çok uzun süre, çok yavaş yenilen öğünler bir sonraki öğünde acıkmaya fırsat bırakmaz.
  • Ana öğünler öncesinde 2-2.5 saat açlık olmalı,
  • Yorgun ve uykusuzken beslenmemeli,
  • Yemekleri dokunmaya, eline almaya, kendisi yemeğe fırsat tanınmalı,
  • Aile sofrasında beslenmeli, yemekten zevk alması sağlanmalı,
  • En az 15 gün ara ile menüye bir öğün ilave edilmelidir.
  • 4-6 ay sadece tattırma
  • 6-9 ay günde 2-3 öğün,
  • 9-12 ay günde 4-5 öğün,
  • 12- 24 ayda 5-6 öğün (3 ana öğün, 3 ara öğün) ilave edilir.

Son durumda bebek öğünleri (9aydan sonra):

3 ana öğün:

  • Sabah kahvaltısı (tahıl+süt+yumurta) Örnek:ekmek+peynir+yumurta
  • Öğlen yemeği (tahıl+sebze+et) Örnek:kıymalı fasulye+bulgur pilavı
  • Akşam yemeği (tahıl+sebze+et) Örnek: Dolma

3 ara öğün:

  • Sabah-öğlen arası (meyve)
  • İkindi (süt+tahıl) Örnek: yoğurt+ekmek veya süt+poaça
  • Gece yatarken (süt)

Örnek:

  • 1 yaştan önce gece yatarken tok tutacak sütlü tahıl maması
  • 1 yaştan sonra anne sütü/inek sütü/ kilosu düşük bebeklerde muhallebi

İlk başlanan besinler:

Sebze, meyve ve tahıldır. Hemen arkasından et de başlanabilir. Besinler bebeğin damağı ile ezebileceği yumuşaklıkta olmalı, pilav gibi çok parçalı olmamalı (taneler ağızda dağılır ve bebek toparlayamaz), robotla ezilmemeli, çatalla ezilmiş pütürlü püre, lapa kıvamında olmalı, kaşıktan akmamalıdır. Anne eli ile küçük parçalar şeklinde besleyebilir. Parçalar annenin elinde ezebileceği yumuşaklıkta olmalıdır. Sebzeler az suda haşlanmalı suyu çektirilmeli veya buharda haşlanmalıdır. Kaşıkla, elle beslenebileceği gibi, bebeğin kendi eli ile ağzına götürüp, koparıp yemesi için veya file içerisine koyularak emerek yemesi için verilebilir.

Bebeklere verilmemesi gereken gıdalar:

  • Patlıcan, bakla,
  • Nefes yoluna kaçabilecek yuvarlak sert besinler (fındık, leblebi),
  • Şekerli yiyecekler,
  • Çay, kahve, kola,
  • Hazır paket çorba, meye suları, gazlı içecekler, konserveler,
  • Paketli bisküvi, şekerlemeler,
  • Alkollü içecekler,
  • Nitrit içeren salam, sosis, sucuk, vs,

Tadımlar sırasıyla:

İlk başlanan gıda sebze olmalı, en sevilmeyen sebzeye alıştıktan sonra diğer gıdalar başlanmalıdır. Başlangıçta reddedilen gıda tekrar tekrar denenmelidir. Bebekler bir gıdaya 8-10 deneme sonrası alışabilirler.

Sebzeler beslenmede mutlaka olması gereken en sağlıklı besinlerdir ve çocuk sebzelere mutlaka alışmalıdır. Meyveler sebzelerden farklı olarak şekerlidir ve fazla miktarda tüketilmesi önerilmez. Şekerli, lezzetli oldukları için bebekler meyveleri tercih ederler. Yoğurt muhallebi gibi besinler hem yemesi kolay, hem de anne sütü/formül mama lezzetine kısmen yakındır ve bebekler tarafından kolay kabul edilirler. En zor olan sebzeler ilk başlanmalı ve bebeğe alıştırıldıktan sonra diğer besinler denenmelidir.

Sebzeler sırasıyla:

  • Patates, havuç, kabak, ıspanak, semizotu, bal kabağı, tatlı patates,
  • Enginar, brokoli, karnabahar, pırasa, pancar, yer elması, kereviz, tatlı patates, bal kabağı, fasulye, bamya,
  • Taze soğan, taze sarımsak, dereotu, maydanoz, dolmalık biber, çalı fasulyesi, mantar, sivribiber, barbunya domates, marul, üzüm yaprağı, turp, karalahana

Tahıllar sırasıyla:

  • Pirinç (en az alerjik olan tahıldır. Uzak doğu pirinçleri tercih edilir.)
  • Buğday (irmik, un, nişasta, rüşeym, şehriye, kuskus, makarna, bulgur)
  • Yulaf,
  • Tarhana,
  • Chia,
  • Kinoa,
  • Kara buğday,
  • Mercimek başlanabilir.

Tahıllar önce sebze püresi içinde, yemek olarak, sade haşlanmış, muhallebi olarak başlanabilir. Sonra ekmek, poaça, börek şeklinde sunulabilir.

Tahıl olarak tam taneli tahılları tercih etmek gerekir. Rüşeym tahılın en değerli yeridir.

Meyveler sırasıyla:

  • Elma, armut, şeftali, kayısı, mürdüm eriği, kuru kayısı, kuru erik,
  • Muz, erik, avokado, hurma, kiraz, nar, dut, yaban mersini, mürver, böğürtlen,
  • Mandalina, portakal, ananas, kivi, çilek (alerjik olabilir dikkat)
  • Kavun, karpuz (çok vitaminli değil)

Etler sırasıyla:

  • Kuzu, koyun,
  • Dana,
  • Tavuk,
  • Balık (8. Aydan sonra)
  • Karaciğer olarak başlanır.
  • Yumurta sarısı (6. Aydan sonra)
  • Bakliyat (nohut, fasulye, barbunya 8. Aydan sonra)
  • Ceviz, fındık, badem (8. Aydan sonra)
  • Yumurta beyazı, inek sütü, bal (1 yaştan sonra) verilebilir.

Katı besinlere geçtikten sonra bebeğinizin kakası şekilli, rulo şeklinde, beze bulaşmayan ama ezildiğinde kolay ezilen kıvamda olmalıdır. Bebeğinizin kakası katılaşıyorsa pirinç, patates, havuç, muz gibi nişastalı besinleri azaltmak veya duruma göre kesmek, kayısı, erik, armut, ıspanak, pırasa, kuru fasulye, nohut, bamya gibi lifli besinleri artırmak gerekir.

Katı gıdaları başlamakla anne sütünün eşsiz oranı da bozulmuş olur. Vücudun su-mineral dengesini sağlamak için bebeğe su da sunulmalıdır. Bebeğe verilecek su miktarı bebeğin diğer beslenmeleri, havanın sıcaklığı, bebeğin kilosu gibi birçok faktöre bağlı olarak değişmektedir. Bebekler kendi vücutlarının ihtiyaçlarını bilirler. Bebeğe sık sık su sunulmalı, içeceği miktar bebeğin tercihine bırakılmalıdır.

Verilen tüm öğün miktarları da su gibi bebeğin tercihine bırakılmalı, hiç zorlamadan, yemese de hiç bıkmadan her gün, aynı saatte, önüne koyarak alıştırmaya çalışılmalı, alıştıktan sonra tüketeceği miktar bebeğin isteğine göre ayarlanmalıdır.

4-6 ay arası doktorunuzun önerilerine göre tadım yaparken bir çay kaşığı yeterlidir. 6-9 ay arası bebeğiniz bir öğünde yarım kahve fincanı kadar yiyorsa yeterlidir. Eğer kendisi isterse miktar yavaş yavaş artırılabilir ve bebeğin istemediği ilk lokmada beslenme sonlandırılmalıdır.

Bir taraftan bebeğinizi elinizle verdiğiniz veya küçük küçük kaşıkla beslediğiniz yerde yemeğine dokunması, kendisi de tutup ağzına götürmesi, gerekirse elinde sıkıp mıncırdığı gıdaları yalaması için fırsat yaratmalı, yediğinden tat almayı, yemekten zevk almayı öğretmelisiniz.  Bu şekilde bebeğiniz besinleri keşfedecek, çeşitli dokunma duyularını, yumuşaklığı, sertliği, soğuk, sıcak kavramını, renkleri , tatları öğrenecek, belki yere atarak yer çekimini, yere düşerken çıkan sesi, yere düşen besinin parçalanışını öğrenecektir.

Yemekleri hazırlarken , onun elinde rahatça tutabileceği, parmak şeklinde parçalar hazırlamak, pişirirken elinde sağlamca tutabileceği kadar sert ama ağzına aldığında ezebileceği kadar yumuşak kıvamda hazırlamak uygun olacaktır.  Ayrıca siz kendiniz besleyebilmeniz için, daha yumuşak pişirmek, pişirdiğiniz parçaları çatalla ezmek ve kaşıkla beslemek veya küçük tavla zarı büyüklüğünde parçalar halinde pişirmek ve parçaları teker teker parmaklarınız arasında ezerek bebeğinizi beslemek için uygun kıvamda yemekler hazırlamalısınız.