Human Papilloma Virüs yani HPV genellikle belirti vermeyen oldukça bulaşıcı bir virüstür. Cinsel yolla bulaşan en yaygın enfeksiyonlardan biridir. Çoğunlukta insanda olduğuna dair bir belirti vermez. HPV fark edilmeden kapılabilir. Çok fazla HPV tipi vardır. HPV’nin yaklaşık 14 tipi yüksek risklidir. İnsanda en sık sorun olan 4 tipi vardır. HPV 6 ve 11 dış genital bölge ve anüs bölgesinde siğillere, 16 ve 18 rahim ağzı bölgesinde kansere yol açar. Genellikle rahim ağzından alınan bir sürüntünün laboratuvara gönderilmesi ile tanı konur.  Bu yöntemle bir insanda HPV virüsünün varlığı, varsa tipini saptamak mümkün olmaktadır. HPV virüsleri kadınlar ve erkeklerde genital kanserlere, ağız, gırtlak, anüs kanserlerine, kanserlere öncü genital enfeksiyolara, genital siğillere sebep olurlar. Riskli tiplerden aşıların da içinde bulunan tip 16 ve 18 rahim ağzı kanserinin yüzde 70’inden sorumludur. HPV’nin rahim ağzı kanseri üzerindeki bu etkinliğinden dolayı, 1990 yıllardan itibaren yapılan yoğun çalışmaların sonucunda 2007 yılında rahim ağzı kanserini önlemeye yönelik HPV aşısı geliştirilmiştir. Ayrıca aşılarda bulunan HPV 6 ve HPV 11 de genital siğillerin yaklaşık yüzde 90’nından sorumludur. Bu tipleri içeren aşı rahim ağzı kanseri yanında genital siğillerden de korumaktadır. Siğiller vajina içinde veya kenarlarında, anüste, vulvada ya da erkekte penis üzerinde ortaya çıkarlar. HPV’ye bağlı gelişen bu siğiller tedavi edilmediği takdirde dağılım gösterebilir ve ileri dönemlerde kansere çevirebilirler.

Virüs ciltten cilde temas yoluyla bulaşmaktadır. Virüsün ana bulaşma yolu cinsel ilişkidir, ancak tam bir cinsel ilişki olmadan da sadece temas ile de virüs bulaşır.  Enfekte bir kişinin penis, skrotum vajina veya dış genital bölgesine temas edilmesi halinde bulaşma olur. Ayrıca oral veya anal yolla, veya cilt bütünlüğü bozulmuş enfekte cilt bölgesine temas ile de bulaşma olur. Prezervatifler virüsten korunmak için yetersizdir. Çünkü virüs ile bulamış cilt yüzeyini tamamıyla kapatmak mümkün değildir. Ancak riski azaltmak için her ilişki sırasında prezervatif kullanımı önerilmektedir.

HPV rahim ağzı kanserlerinin neredeyse % 99’undan sorumludur. HPV aşısı ile bu tip kanserlere karşı büyük ölçüde korunma sağlanmaktadır. Özellikle ilk cinsel temastan önce, henüz HPV bulaşması olmadan aşılanmak, virüsün neden olduğu kanser öncüsü enfeksiyonlardan korunmayı sağlamaktadır. Aşı özellikle hiç cinsel ilişkiye girmemiş, 9 ve 26 yaşları arasındaki kadınlarda önerilir. İlerleyen yaşlarda, 45 yaşlarına kadar aşının yapılması önerilmektir. Amaç daha önce hiç virüsle karşılaşmamış kadınlarda, cinselliğin başlaması ile olası HPV enfeksiyonu riskini tamamen ortadan kaldırmaktır. Eğer kadının aşıdan önce cinsel yaşantısı varsa öncelikle smear testi ile HPV tiplemesi yapılmalı, smear testinde kansere neden olabilecek HPV tip 6, 11, 16, 18 tespit edilmemişse, HPV aşısı uygulanmalıdır.

Cinsel yaşamı başlamış olan kadınlarda aşı kısmen koruyucudur. Bunun nedeni cinsel yaşamı başlamış olanlarda bazı HPV tipleri aşıdan önce bulaşmış olabileceğinden, aşı daha önce bulaşan bu tipleri yok edememekte, tedavi edememekte ama henüz bulaşmamış diğer tiplere karşı kişiyi korumaktadır.

Aşı ayrıca erkeklere de önerilmektedir. Kadınlardan daha az oranda görülen HPV enfeksiyonlarına ve onların sebep olduğu kanserlere karşı korumanın yanında partnerini korumak için de önemlidir. Kadınlara enfeksiyonu erkekler bulaştırmaktadır. Erkeklerin aşılanması muhtemelen bulaşmayı azaltarak kızların virüsten korunmasına da yardımcı olmaktadır.

Piyasada 3 çeşit HPV aşısı bulunmaktadır.

  • Cervarix (HPV tip16, 18)
  • Gardasil (HPV tip 6, 11, 16, 18)
  • Gardasil-9 (HPV tip 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, ve 58 )

Cervarix: Bu aşının içinde riskli tiplerden tip 16 ve 18 vardır ve bu tipler rahim ağzı kanserinin % 70’inden sorumludur.

Gardasil : Rahim ağzı kanserinden % 70 sorumlu olan tip 16 ve 18 yanında, erkeklerde ve kızlarda görülen genital siğillerin yaklaşık yüzde 90’nından sorumlu olan tip 6 ve tip 11 de vardır. Dolayısı ile Rahim ağzı kanseri yanında genital siğillerden de korur.

Gardasil-9: Erkek ve kadında siğillere neden olan HPV tipleri yanında (Tip 6 ve tip 11) kansere neden olan ek yedi HPV tipine (16, 18, 31, 33, 45, 52, ve 58)  karşı koruması olan dokuzlu aşıdır. Dokuzlu aşı henüz Türkiye’ye girmemiştir. Ancak kısa sürede girmesi beklenmektedir.

9 yaşından itibaren kız ve erkeklere HPV aşısı yapılabilir.

  • 9- 14 yaş: 2 doz HPV aşısı (6 ay ara ile 2 doz)
  • 14-26 yaş: 3 doz HPV aşısı (2 ay ara ile 2 doz ve ilk dozdan 6 ay sonra 3. Doz)

Aşı özellikle 26 yaşa kadar önerilmekle birlikte 45 yaşa kadar faydalı olduğu ama en iyi korumanın ilk cinsel temastan önce olduğu bilinmektedir. Aşıların hiçbiri mevcut bir HPV enfeksiyonunu tedavi etmemektedir. Aşılar sadece henüz mevcut olmayan HPV tiplerine karşı koruma sağlamaktadır. O nedenle henüz virüs ile temas etmeden aşılanmanın önemi büyüktür. Virüsten yeterli korunma, 2. dozdan sonra başlamaktadır.

HPV aşısı canlı virüs içeren bir aşı değildir. Aşı gebelerde önerilmemektedir çünkü gebelerde ve anne karnındaki bebekler üzerinde, aşının yan etkileri üzerine yeterli kanıt ve araştırmalar yoktur. Ancak yapılan çalışmalarda hamile olduğu bilinmeden aşı yapılanlarda aşının neden olduğu bir sorunla karşılaşılmamıştır.  Bu nedenle gebeliğin sonlandırılması önerilmez.

Emzirme döneminde aşı yapılmasına engel bir durum yoktur.

Aşının içeriğindeki bilinen maddelere karşı alerjisi olanlara bu aşılar uygulanmamalıdır. ilk dozlardaki aşılarla ciddi reaksiyon yaşayanlara da ikinci, üçüncü dozlar önerilmez. Gardasil aşısı mayada üretildiği için maya alerjisi olan kişilere, Cervarix aşısı ise yine üretim tekniği nedeni ile lateks alerjisi olanlara uygulanmamalıdır.

HPV aşısı kol veya bacak kası içine yapılmaktadır. HPV aşısı zararsız ve oldukça güvenli bir aşıdır. En sık görülen yan etkisi:

  • Aşı yerinde oluşan kızarıklık
  • Hafif şişlik
  • Ağrıdır

Yapılan çalışmalarda HPV aşısının herhangi bir ciddi yan etkisi gözlenmemiştir. 10 yıl boyunca HPV için koruma devam etmektedir. Daha sonrası için de korumanının devam ettiği düşünülmektedir.

Aşı, Avustralya, Kanada, Portekiz, Norveç, Finlandiya, Danimarka gibi gelişmiş ülkelerde ücretsiz olarak devlet aşı takvimi içinde 9 yaşından itibaren yapılmaktadır.

Aşıya rağmen HPV’nin sebep olduğu tüm kanserler %100 korunamamaktadır çünkü aşılar içinde tüm HPV tipleri yoktur. Dolayısıyla cinsel aktif bir kadının yılda bir defa pap smear testi yaptırması gereklidir. Rahim ağzı kanseri oluşmadan yıllar önce rahim ağzı kanserine yol açan öncü lezyonların tespiti smear testi ile mümkündür ve bu lezyonların tedavisi de mümkündür.