Elmam 15 Aylık

Elmamız artık yürüyor veya yürümek üzere.  Neredeyse 1 yaşından beri yürüme denemeleri yapıyor ve dünyayı ayakta izliyor. Kendi kendine yürüme ile özgürlük kazanan minik Elma şimdi keşiflerde. Kaşla göz arasında ortadan kaybolabilir. Bu dönemde evde tehlikeli bölgeler olan banyo, mutfak gibi yerlerde, sizin gözleminizden uzak olan diğer odalarda tedbir aldığınıza emin olun.

• Evde yer döşemesi kaygan olmamalı, bebeğiniz yalınayak veya ayağında kaymaz çoraplar veya ev patikleri olmalı, ayağının takılacağı halı kenarı, eşik gibi yerlere mümkün olduğunca tedbir alınmalı veya ona özellikle vurgulayarak bu tehlikeli yerler öğretilmeli, oralardan geçerken uyarılmalı, elinden tutarak yardım edilmelidir. Kısa sürede bu dikkat etmesi gereken yerleri öğrenerek kendisi tedbir alacaktır.
• Bu dönemde dünyayı keşfetmek için gördüğü her şeye dokunmak, açabildiği her kapağı açmak, her çekmeceyi çekmek ve içlerde neler var keşfetmek en büyük arzusudur. Dolayısı ile kesici aletlerin bulunduğu mutfak çekmeceleri, kırılabilen camların bulunduğu dolaplar, deterjan ve ilaçların bulunduğu yerler küçük Elmanın açamayacağı gibi sabitlenmeli, bebeklere özel koruma kilitleri kullanılmalı, veya onun açabileceği yerlere plastik zararsız malzemeler koyulmalıdır.

Küçük elma ayağa kalkması ile ayakta çeşitli hareket denemeleri yapmaya çalışacaktır. Kimi zaman yürüyecek, kimi zaman koşacak, atlayacak, zıplayacak, sağa sola sallanacak, bacaklarını ayıra ayıra yürüyecek, parmak ucu yürümeyi deneyecektir. Bunlar da kendi sınırlarını keşfetme çabasıdır. Önüne çıkan bir engeli aşmaya çalışmak, topa vurmak, merdiven çıkmaya çalışmak, geri geri yürümek, çömelip kalkmak, tek ayak kısa süre durmak bu sıralar yapabileceği kaba motor gelişimlerdir. Elinde bir şeyler taşımak, kendinden büyük boş damacana, sandalye gibi şeyleri çekmeye çalışmak hoşuna gider. Kendi kapasitesini öğrenmeye çalışır. Erişebileceği raflardaki şeyleri boşaltmak, çekmeceleri karıştırmak en büyük zevkleridir. Bu aralar onunla market alışverişi size kabus olabilir.

Onun hızlı adım atmasını, daha cesaretle yürümesini sağlamak için onunla oyunlar oynayın. Bu dönemde kovalamaca, saklanma, bulma gibi oyunlar onun için çok eğlencelidir. Top en favori oyuncağı olabilir. Onunla hafif eğimli bir alanda top oynayabilirsiniz. Büyükçe bir topu (deniz topu gibi) yokuş yukarı atıp, yuvarlanarak size doğru gelmesini ve topu yakalamayı deneyin. Bunu ona gösterin. Kimi zaman yakalayamaz ama topa doğru hızlı hareket ederken, büyük adımlar deneyimlediğini, koştuğunu, hızlı hareket ettiğini gözlemleyeceksiniz. Bu onun için iyi bir oyun aynı zamanda yürümenin deneyimlendiği geliştiği bir antrenmandır.  Yürümeye başlayan minik elma alışveriş arabası, bebek arabası gibi itip oynayabileceği oyuncaklarla oynamaktan hoşlanır. Onunla bu gibi oyuncaklarla oyun kurabilirsiniz.

Değişik yüzeylerde yürümesi onun ayak tabanı kaslarını geliştirir. Onunla kumda, çakılda, yumuşak zeminde, engebeli yüzeylerde yürüyün, mümkünse yalın ayak bu gibi zeminleri deneyimlemesini sağlayın. Kimi zaman dengesi bozulacak düşecektir. Keskin bir yüzeye çarpmadıkça, yüksekten düşmedikçe, genelde bebek vücudu esnek olduğundan önemli bir sorun yaşanmaz. Hafif düşüşlerde kendi kendine kalkması için fırsat verin. Hemen koşup, kucaklayarak panik ve endişe ile onu korkutmayın.  Herhangi bir yeri çarpmanın etkisi ile şişmeye, morarmaya başladı ise hemen o bölgeye buz uygulayın, sıkıca bastırarak daha fazla şişmemesi için önlem alın. Ciddi kafa travmalarında, yüksekten düşmelerde, herhangi bir travma sonrası bir hareket kısıtlılığı olduğunda veya vücudunda ağrıyan bir bölge olduğunda doktorunuzu aramayı ihmal etmeyin.

Bu dönem bebeğinizin bacakları çok fazla hareket ettiği gibi elleri de çok çalışmaktadır. Sizin yaptığınız her şeyi izlemekte ve yapmaya çalışmaktadır. Anahtarı deliğe sokmaya, ruj ile boyanmaya, çakmak çakmaya çalışmak, kalem, saat, saç fırçası, telefon, elektrik süpürgesi gibi sizin kullandığınız şeyleri kullanmaya çalışmak en büyük merakıdır. Ona plastik anahtar, oyuncak saç fırçası, telefon gibi şeyler vererek bu merakını kısmen giderebilirsiniz ama yine de sizin kullandıklarınızı isteyebilir. Ona eski bir çantanızı verebilir ve içine kullanmadığınız fırça, tarak, telefon gibi şeyler vererek kendine ait bir malzeme seti hazırlayabilirsiniz.  Büyükçe bir kutuya veya sepete tehlikeli olmayan plastik kaplar, bardaklar, kaşık-çatallar, kapaklar, tuvalet kağıdı ruloları, havlular, bezler gibi ıvır zıvırı doldurarak sizin kullandığınız gerçek şeyleri deneyimlemesi ve keşfetmesi için fırsat yaratabilirsiniz. Onları doldurup boşaltarak, açıp kapayarak, amacına uygun kullanmaya çalışarak hayatı öğrenmeye, ince ve motor becerileri geliştirmeye çalışacaktır.

Bu dönemde bebeğiniz 2-3 küpü üst üste yerleştirerek denge sağlamaya, iri Legoları takmaya, kutuları üst üste veya iç içe koymaya çalışır. Oturup bir süre bu gibi oyunları kendi kendine oynayabilir. İnce motor kasları bardaktan düğmeleri boşaltıp doldurmaya, bir kalem ile karalayıp çizmeye yeterli düzeyde gelişmiştir. Eline vereceğiniz fırça ve boyalarla boyamasına, kalem kağıt ile bol bol, özgürce karalamasına olanak yaratın.

15 aylık çocuk çok hızlı hareket etmektedir. Onunla yaşam çok hareketlidir. Bir anda gözünüzün önünden kaybolabilir. Devamlı onu izlemek, tehlikelerden korumaya çalışmak sizin için de çok hareketli olmayı gerektirir. O bir an gözünüzün önünden kaybolsa da hemen geri dönerek sizin onu izleyip izlemediğinizi kontrol edecektir. Onun dikkati bu aralar bilinmezi keşfetmeye çalışmak, yeni şeyler deneyimlemek yanında yine de sizin üzerinizdedir. 18 aya kadar olan bağlanma dönemi sırasında sizden ayrı kalmayı pek istemez. Evrimsel olarak anneye bağlanma dönemi olan 6 aydan sonra başlayan 9-15 ayda maksimuma ulaşan 18 ay civarı biten bu dönem, ilk çağlarda hareketlenen bebeğin vahşi hayvanlardan korunması için anneden uzaklaşmamasını sağlayan bir duygusal gelişimdir. Bugün de evrim süreci içinde yine aynı amaca hizmet eden duygusal bir gelişimdir. Yani kısaca bebeğiniz özgürleşmektedir ama yine de sizden pek ayrılamaz. Koşup diğer odaya geçse ve zevkle çekmeceyi karıştırmaya başlasa da, bu ona çok cazip gelse de 5 dakika sonra aklına siz geleceksiniz ve dönüp sizi kontrol edecektir. Alıp başını sokakta önden koşsa da dönüp arkasından gelip gelmediğinizi kontrol edecektir. Eğer onu izliyorsanız devam eder.  Eğer sizi göremezse geri dönüp, sizi aramaya başlar. Bağlandığı kişi, anne veya yine güven duyduğu baba, bakıcı, aile büyükleri veya diğer kişiler olabilir.

Bu dönemde göz önünde olmak, dikkat çekmek, ilgi odağı olmak, alkışlanmak ister. Yaptığı her şeyi, her becerisini göstermek ister. Ancak ona bir becerisini göstermesini söylediğinizde sizi dinlemeyebilir. Yapabildiği şeyi, söyleyebildiği bir kelimeyi kendisi isterse yapar, isterse söyler.

Şimdiye kadar çevresini keşfetmekle meşgul olan bebeğiniz artık büyüdü ve artık davranışlarının da sonuçlarını keşfetmeye çalışmakta. O nedenle ağlamak, sızlanmak, vurmak, çimdiklemek, sızlanmak, dürtmek gibi hoş olmayan bazı davranışlar geliştirir ve sonuçlarını gözlemlemek ister. Hoşlanmadığınız davranışları ona belirtmelisiniz. Ceza vermek, öfkelenmek, bağırmak doğru değildir. Bu davranış karşısında üzüldüğünüzü, canınızın yandığını anlatabilir, bakışlarınızla onaylamadığınızı belirtebilirsiniz. Çocuk yarım lisanı ile bir küfür söylediğinde size komik gelebilir ve gülebilirsiniz. Küçük Elmanız bu davranışın güzel bir hareket olduğunu düşünebilir ve tekrar sizin hoşunuza gitmek için bu kötü kelimeyi sık sık söyleyebilir. O nedenle çocuk eğitiminde çok dikkatli olmalı ve gerçekçi davranmalısınız. Sevmediğiniz davranışları belirtmeli, ve bu konuda kararlı ve tutarlı davranmalısınız. Kısa zamanda çeşitli davranışlarının sonuçlarını, çevresindeki insanların nasıl cevap verdiklerini öğrenir ve kişiye özel davranmaya başlar. Mesela anne telefonla oynamasına izin vermiyorsa anneden telefonu istemez ama anneanne şımartıyor ve telefonla oynamasına izin veriyorsa, anneanneden telefonu ister. Anne yatağa koyunca uyuyordur, ama anneanne ayakta sallayarak uyumasına izin veriyorsa, anneanneden ayakta sallamasını ister. İstediği şeyi sızlanarak istemek yerine gülerek istediğinde daha çabuk aldığını öğrenince artık nasıl istemesi gerektiğini kavrar. Bazı şeyleri annenanneden dededen alabilirken anne ve babadan alamayacağını anlar. Hangi davranışların kabul edilebilir, hangilerinin kabul edilemez olduğunu tespit eder. Kendi davranışlarının sonuçlarını öğrenmeye çalışırken sabrınızı taşıran anlar olabilir. Sizin sabrınızı sonuna kadar denemek ister. O gibi zamanlarda onu güvenli bir yere, bir kişiye bırakarak ortamı terk edin, biraz derin nefes alıp tazelenin, bunun geçici bir süreç olduğunu kısa zamanda aranızdaki uyumun sağlanacağını düşünüp, sakin bir şekilde ona dönün.

Taklit ederek oyun oynamaya başlar. Bebeğini sallar, ninni söyler, uyutur, emzirir, beslemeye çalışır, saçını tarar, anne gibi toz alır, bebeğine söylenir. Sizi taklit eder. Sevdiği, tercih ettiği oyunlar vardır. Her aile bireyi ile farklı oyunları ve eğlencesi oluşacaktır. Karşılıklı top atarak oynayabilir. Saklanan oyuncakları bulmayı sever. Oyuncaklarını atıp sizin bulup vermenizden hoşlanır. Bu oyunu bıkmadan dakikalarca oynar. Saklanmayı ve bulunmayı sever. Kovalamaca emeklerken de yürürken de en sevdiği oyunlardandır.

Sosyalleşmesi için başka çocuklar ile oynayacağı ortamlar yaratın. Hatta kendisinden biraz büyük çocuklarla daha iyi zaman geçirir. Size çok yapışık bir çocuksa kendi yaşındaki diğer çocuklarla birlikte olmak biraz sizi unutmasına ve biraz rahatlamanıza fırsat verir. Arkadaşları ile de davranışlarını test eder. Bu dönemde paylaşmayı bilmez. Oyunda arkadaşları ile kavga edebilir, vurabilir, ısırabilir. Bu gibi durumlarda önce zarar gören çocukla ilgilenin. Asla ona ne yaptığını göstermek için siz de aynı zararlı davranışta bulunmayın veya arkadaşına böyle bir davranışta bulunması için destek olmayın. Cezalandırmayın, vurmayın bağırmayın. Sadece “ısırmak yok/vurmak yok/elinden oyuncak çekmek yok” diyebilirsiniz. Uzun ve karmaşık cümleler kurmayın, sizi anladığına emin olun. Zamanla diğer çocuklarla oynamayı, hakkını korumayı, başkalarına saygı duymayı öğrenecektir. Küçük Elma davranışlarının sonuçlarını öğrendikçe daha uyumlu olacaktır. Burada sizin tam gerçekçi ve dürüst olmanız, anne ve babanın uyumlu olması onun işini kolaylaştırır. Anne başka düşüncede, baba başka düşüncede olunca çocuğun kafası karışır. Ebeveynler her zaman birbiri ile uyumlu ve tutarlı olmalıdır.

Herkes komik, şaklaban bir çocuğu sever. Sizin küçüğünüz de bunu keşfettikten sonra size komiklikler yapmaya başlayacaktır. Dans edecek, bebek gibi emekleyecek, takla atmaya, komik mimikler yapmaya, kendince sesler çıkarmaya çalışacaktır. Bunları yaparken sizi izleyecek, tüm seyircilerin dikkatini çekmeyi başardığında, aynı hareketleri tekrar ederek dikkat odağı olmaya çalışacaktır.

15 aylık miniğiniz artık sembolik düşünmeye, olmayan şeyleri kurgulamaya başlamıştır. Gerçek ile kurguyu ayırt edemez. Bunu ayırt etmesi 1-2 yılı bulabilir. Gece rüyalar, kabuslar başlar. Genellikle bunları size anlatacak yeterli dil gelişimi yoktur. Onun gergin davranışlarından gece kalkıp sebepsiz gibi görünen ağlamalarından bunu anlayabilirsiniz. Böyle zamanlarda ona yalnız olmadığını anlatmak, güven vermek ona iyi gelir. Sakin ses tonunuzla, başını ve sırtını severek onu rahatlatmaya çalışın. Kucağınıza alıp ona güven verebilir, yanında olduğunuzu hissettirebilirsiniz. Bu dönemde onu rahatlatmak için belki de canavarları kovma gibi bir ritüel uygulayıp, onları kovduğunuzu söyleyebilirsiniz. Canavar diye bir şeyin olmadığını söylemek ona inandırıcı olmaz. O görmüştür ve inanmaktadır. Rüya mı, hayal mi, gerçek mi ayırt edemez. O nedenle ona inanmamanız onu rahatlatmaz aksine gerer. Bu konularla ilgili masallar anlatabilir, oyunlar oynayabilir, korkacak bir şey olmadığını anlatabilirsiniz. Canavarları sevimli hale getirebilirsiniz.

Giyinirken yardımlaşır, elini kolunu uzatır, çorap ayakkabı giymeye çalışır. Artık veda etmeyi, öpücük vermeyi, alkış yapmayı, saklanmayı becerir. Evdeki rutin işleyişin tamamen farkındadır. “Hadi bu bezi çöpe atalım” dediğinizde çöp kutusuna sizden önce gider. “Çekmeceden kaşık alalım” dediğinizde kaşık çekmecesini size gösterir.

Konuşması ve anlatması gelişir. Bazı kelimelerin ilk hecelerini söyler. Bunları tamamlayarak ona öğretebilirsiniz. İşaret dili iyice gelişmiş istediğini işaretlerle anlatabilir durumdadır. Ailede ona yakın kişiler ne istediğini anlar haldedirler. Bu böylece devam eder ve kendi aranızda bir dil oluşturursanız bebeğiniz kendisini diğer insanlara da ifade etmek için zorlanmaya gerek duymaz. Sizinle arasında ikili bir diyalog oluşur ve başkaları ile konuşmayı tercih etmez. Lisan gelişimi geri kalır. Onun söylemeye çalıştığı şeyi anlasanız bile, anlamamış gibi onun ağzından kelimenin çıkmasına çalışmak, bir kısmını söylediği kelimeyi tamamlayarak öğretmek, ona bol bol konuşmak, anlatmak, kitap bakmak lisanını geliştirmesi için iyi fırsatlardır. Konuşurken tane tane, direkt bebeğinizin yüzüne bakarak, ağız ve dil hareketlerinizi ona göstererek konuşmalısınız.

15 Aylık Elmanın beslenmesi:

Artık bebeğiniz kendisi masada oturmak istemekte, kendisi yemek yemektedir. Sevdiği ve sevmediği yiyecekler vardır. İştah değişkendir. Aile sofrasında oturup sizin yediğiniz her şeyi yemelidir. Sağlıklı beslenme kurallarına uygun olarak hepimiz için zaten zararlı olan şeyler çocuklarımız için de zararlıdır. Çocuk bizleri taklit ederek öğrenir. Hiç sebze yenmeyen bir ailede çocuğun da sebze yememesi normaldir. Siz süt içmezken çocuğunuzun süt içmesini beklemeyin.

Sağlıklı beslenmede (erişkinler de dahil) 3 ana öğün:

• Sabah kahvaltısı
• Öğlen yemeği,
• Akşam yemeği vardır.

Bu ana öğünler arasında da 3 ara öğün olmalıdır. Sabah ile öğlen arası bir meyve, ikindide bir yoğurt veya süt yanında kuru meyve ve yemişler, gece yatarken de yine bir bardak süt uygun olur.

Çocuğunuzun günlük enerji ve besin ögelerini karşılayacak beslenme şemasına göre yemesi gerekenler:

• Et, yumurta, kuru baklagil, tavuk, hindi, balık grubundan 1-2 porsiyon
• Süt, yoğurt, peynir grubundan 2-3 porsiyon,
• Ekmek, pilav, makarna, çörek, börek grubundan 4 porsiyon,
• Sebze meyve grubundan 2-3 porsiyon,
• Yağ grubundan (zeytinyağ, tereyağ, tahin) 1-2 yemek kaşığı
• Şeker grubundan (şeker, reçel, bal, pekmez) 1-2 yemek kaşığıdır.

Porsiyon miktarlarını kabaca belirtmek gerekirse bir porsiyon:

• Et, bu gruptaki ürünlerden bir yumurta büyüklüğü,
• Süt yoğurt 1 bardak kadar, peynir bir kibrit kutusu kadar,
• Pilav makarna, kuru baklagiller 3-4 yemek kaşığı,
• Sebze yemeklerinden 3-4 yemek kaşığı
• Meyvelerden elma, armut, muz gibi olanlar 1 küçük boy, veya çilek, üzüm, kiraz gibi küçük meyveler bir su bardağı kadardır.

15 Aylık Elmanız

• Yürüyebilir,
• Geri geri yürüyebilir,
• Koşabilir,
• Çömelip kalkabilir,
• Elinde oyuncak taşıyabilir,
• Merdiven çıkabilir,
• Topa vurabilir,
• Kısa süre tek ayak durabilir,
• 2 -3 küpten kule yapabilir,
• İri Legoları birleştirebilir,
• Karalama yapabilir,
• Deliklerden oyuncakları geçirebilir,
• 5-10 kelime söyleyebilir,
• İşaret dili ile anlaşabilir,
• Hayvanları tanır,
• Vücut bölümlernden 2-3 ‘ünü tanır,
• Kendi kendine yiyebilir,
• Giyinirken yardımlaşır,
• Ev işlerini taklit eder,
• Basit işlere yardım eder,
• Dikkat odağı olmak ister,
• Parmakla göstererek soru sorar
• Alkış, başbaş yapar,
• Taklit ederek oyun oynar,
• Anneden ayrılmak istemez,

Bu Ay:

• Gelişiminin değerlendirilmesi, sağlık kontrolleri ve bu aya uygun tavsiyeler için doktorunuzu ziyaret etmeyi ihmal etmeyin.
• Müjde aşınız yok. Doktorunuzla beraber aşı kartını kontrol edin. Bundan sonra aşılar azaldı, daha önceden herhangi bir sebeple ertelenmiş, eksik aşınız varsa tamamlayın.
• 1 yaş kontrolünde devam etmeniz söylenen vitamin, demir veya başka bir takviye varsa tekrar değerlendirilmeli. 1 yaş kontrolünde tahlillerinde düşük olan bir değer varsa kontrol tahlilleri yapılmalı.
• Çocuğunuzun yürümesi değerlendirilmeli, basmasında sorun olup olmadığı saptanmalı ve gerekirse bir ortopedi uzmanının görüşü alınmalı. Ayakkabısının uygunluğu kontrol edilmeli.

OYUNLAR:

• Parmak kuklaları kullanarak masallar
• Şekillerin takılıp çıkarıldığı oyuncaklar
• Vücut bölümleri, renkler, sayılar
• Zıt kavramlar
• Oyun arkadaşı (birlikte oynamaz)
• Itilerek oynanan oyuncaklar
• Üzerine binilen oyuncaklar
• Müzikli düğmeli oyuncaklar
• Renkli kitaplar
• Kitap okuma
• Resim yapma
• Ev işlerine yardım, sorumluluk verme
• Koşmaca,
• Saklanma,
• Dans etme,